Fort Honswijk
Iconische plek
Fort Honswijk, schitterend gelegen aan de rivier de Lek, is een cultuurhistorisch en landschappelijk icoon. Het vormt het monumentale hart van het meest complete waterlinielandschap van Nederland, de zogenaamde Stelling van Honswijk, iets ten zuiden van Utrecht. Het is ook het oudste en grootste torenfort van het grootste rijksmonument van Nederland, de Nieuwe Hollandse Waterlinie die is genomineerd als UNESCO Werelderfgoed. Naast zijn ligging, is de toren van Fort Honswijk van een buitengewone schoonheid. Samen met de fortwal, is dit het oudste deel van het fort (1842). Wie er binnengaat, wordt betoverd door een besloten, geheimzinnige wereld.
Uniek ensemble
De functie van Fort Honswijk was om de vijand de doortocht over de Lekdijk te verhinderen en om de Lek af te grendelen, samen met de andere ‘Wachter aan de rivier’ Fort Everdingen, aan de overkant van het water. Vanuit het fort werd ook de sluis bewaakt die als toevoer diende voor het rivierwater waarmee het omliggende gebied onder water kon worden gezet. Nergens anders vind je een gebied waar, heel goed bewaard, zo dicht bij elkaar alle soorten verdedigings- en waterwerken te zien zijn die een waterlinie kenmerken: sluizen, dijken, een inundatiekanaal en inundatievelden (land dat onder water werd gezet), verschillende typen forten, bunkers etc.
Monumentaal landschap, kostbare natuur
Verbonden met zijn oorspronkelijke, militaire functie biedt Fort Honswijk een adembenemend uitzicht op het omliggende, weidse rivierlandschap. Lucht, land en water komen hier in één oogopslag samen. Het fort en de andere verdedigingswerken hebben dit landschap ook gevormd. Ze zijn er zelfs één geheel mee geworden, in een prachtig samenspel van architectuur en natuur. Het is of er grote, groene sculpturen in het open polderland staan. Ook op het fort zelf heeft de natuur haar intrek genomen. Waar het ooit bescherming moest bieden aan mensen, vinden nu bijvoorbeeld vele duizenden vleermuizen van verschillende soorten er een veilige plek.
Restauratie: kroon op het werk
De gemeente Houten heeft het fort in 2016 van het Rijk gekocht. Samen met het Rijk en de provincie heeft zij de restauratie van het fort mogelijk gemaakt. Die is gestart in 2020 en eind 2021 gereed. Fort Honswijk is het laatste grote monument van de Nieuwe Hollandse Waterlinie dat wordt gerestaureerd. Daarmee is het de kroon op het werk van dit indrukwekkende, nationale project. Na de restauratie wordt het fort overgedragen aan de stichting Fort Honswijk. Die is verantwoordelijk voor de herbestemming en zal daaraan samen met ondernemers vorm gaan geven.
Recreatie en meer…
Nu al weten vele mensen het fort en het omliggende waterlinielandschap te vinden. Het is een groene oase van rust waar je heerlijk kunt wandelen, fietsen en kanoën. Op het fort zelf is een grote groep vrijwilligers actief die o.a. hooggewaardeerde rondleidingen verzorgen. Naast recreatie en toerisme zijn er op het fort echter ook andere functies denkbaar. Waar Fort Honswijk dus ooit de grote, nationale opgave van de landsverdediging diende, willen wij er vandaag de dag ruimte bieden voor nieuwe initiatieven waar de samenleving baat bij heeft.
